de cluster Laniakea

NPO, wetenschap, 4 september 2014
Laniakea, ons eigen cluster van sterrenstelsels
Door: Arnout Jaspers (wetenschapsredactie npo)

Een sterrenstelsel is een wolk van een paar honderd miljard sterren. Het sterrenstelsel waar wij zelf in leven, heeft de naam 'de Melkweg' (het zwarte vlekje op de afbeelding). Een groep van sterrenstelsels vormt een cluster.
Clusters van sterrenstelsels die door hun eigen zwaartekracht samenhangen, zijn de grootste objecten in het heelal. Pas nu is de cluster waar we zelf in zitten, geïdentificeerd: Laniakea.


Laniakea is bezig zich samen te trekken onder invloed van zijn eigen zwaartekracht, zoals aangegeven door de witte lijnen.
De cluster bevat ongeveer honderd miljoen miljard (1017) zonsmassa's en heeft een diameter van 500 miljoen lichtjaar. De kleur geeft de dichtheid van sterrenstelsels aan; blauw is 'leeg', rood is 'vol'.

Op de allergrootste schaal bekeken, is het heelal gevuld met een sponsachtige verdeling van sterrenstelsels. Er zijn enorme holtes waarin nauwelijks sterrenstelsels voorkomen, en daar omheen slingeren zich 'draden' en 'gordijnen' van elk duizenden exemplaren. Op de knooppunten komen de grootste concentraties sterrenstelsels voor, de clusters.

Door de bomen het bos zien
In de verte, op miljarden lichtjaren afstand, zijn zulke clusters relatief makkelijk te onderscheiden, maar hoe dichterbij je kijkt, des te moeilijker wordt het om door de bomen het bos nog te zien. Een extra complicatie is, dat de afstand tot sterrenstelsels wordt afgeleid uit hun snelheid ten opzichte van ons - dat kan vanwege de gelijkmatige uitdijïng van het heelal. Er is meestal geen directere manier om de afstand tot zulke verre objecten te meten.

Astronomen hebben nu met subtiele statistische methodes de individuele bewegingen van duizenden sterrenstelsels in ons deel van het heelal onderscheiden van de algemene beweging die wordt veroorzaakt door de uitdijïng van het heelal.

Deze sterrenstelsels, inclusief de Melkweg, blijken in een soort draaikolk te bewegen naar het zwaartepunt van een enorme cluster. Delen van deze structuur waren al eerder bekend onder namen als de Grote Aantrekker en de Virgo cluster.

Het is onwaarschijnlijk dat Laniakea ook weer onderdeel is van een nog grotere structuur, omdat hij in alle richtingen een duidelijk definieerbare grens heeft. Die wordt bepaald door de punten waarop de beweging van de sterrenstelsels naar het centrum van de cluster, omslaat in beweging naar buiten, zoals een waterscheiding tussen de stroomgebieden van twee rivieren, maar dan driedimensionaal.


terug naar Gods engelen en fractals






^