"Het aantal natuurrampen is niet echt gestegen."


Epidemioloog Debby Guha-Sapir Ph.D: "Weg met die catastrofebeelden, verwelkom optimistische verhalen."
De Telegraaf, 02-11-2022, door Edwin Timmer

De toename en verbetering van data-voorziening geeft een vertekend beeld.
Ze stak haar neus in Nederlandse hittegolven en richtte 's werelds bekendste databank voor natuurrampen op: EM-DAT. Tussen alle ophef rond een nieuwe VN-klimaattop zegt epidemioloog Debby Guha-Sapir: "We zien geen echte toename van klimaatgerelateerde catastrofen." Dat betekent niet dat er niks mankeert aan ons klimaatbeleid, noch dat we op onze handen kunnen zitten.

Als klein meisje in India zag ze de cyclonen door haar geboortedorp razen. In Calcutta dreef het keukengerei uit sloppenwijken voorbij als de stad weer eens overstroomde. "Als kind waan je je onsterfelijk. Ik herinner me die hevige wind vooral als leuk." De sinds kort aan de Johns Hopkins Universiteit verbonden inwoonster van Brussel weet inmiddels beter: natuurgeweld raakt armen keihard.
Het maakt haar tegelijkertijd huiverig voor het klimaatdoemdenken dat VN-functionarissen spuien. "Er zijn op dit moment veel plekken waar ouders moeite hebben hun kinderen te voeden. Als je hun vertelt: de wereld vergaat in 2050, dan zal ze dat niets interesseren. Echt niets. Ze hebben meer acute problemen. Apocalyptische voorspellingen verbeteren de wereld niet. Steek klimaatgeld liever in de voorkoming van overstromingen."

De Wereld Meteorologische Organisatie stelde vorig jaar dat we vijf keer zoveel klimaatrampen tellen als vijftig jaar geleden. Een andere VN-organisatie, ook op basis van uw data, sprak van 'een duizelingwekkende stijging van klimaatgerelateerde rampen'. Hoe erg is het?
"Onze Emergency Events Database (EM-DAT), die ik in dertig jaar heb uitgebouwd aan de Université de Louvain, kent een belangrijke zwakte. Simpel gezegd: we weten niet wat we missen. We registreren vooral rampen die het nieuws halen. Maar een overstroming in een arm, afgelegen gebied van Brazilië... mogelijk niemand die ervan hoort. Dat is een cruciale beperking."

Het actuele overzicht is toch beter dan data van vijftig of zeventig jaar geleden?
"Absoluut. Onze data zijn vanaf de jaren 70 steeds vollediger. Dankzij goedkopere communicatie. De eeuwwisseling was een waterscheiding. Een belletje vanuit Nieuw-Guinea over een natuurramp kost haast niets meer, terwijl dezelfde gebeurtenis ons in de jaren 80 niet zou hebben bereikt.
Maar die toename aan gerapporteerde gegevens geeft een kunstmatige trend."

Dus steeds betere verslaglegging wordt voorgesteld als beangstigende statistiek?
"Ja. We zien waarschijnlijk een kunstmatige toename."

Toch waarschuwt VN-secretaris-generaal António Guterres voor klimaatdoem.
"Schrijf voorzichtig op wat ik zeg, want het zal wat provocerend klinken. Bij elke klimaattop waarschuwen VN-functionarissen voor catastrofes. Het is als het jongetje dat steeds roept: "Pas op, een wolf." Als je te vaak overdrijft, verliest het betekenis. Besef eerst hoeveel mensen nog toegang wensen tot elektriciteit en betere huizen, dan begrijp je dat die conferenties tot weinig leiden. Het doel van 1,5 graad opwarming is een wensdroom."

U ziet natuurrampen als een virus. Waarom?
"In een gemeenschap is de een veel kwetsbaarder dan de ander. Als een verkouden persoon in een kamer zit, worden niet alle aanwezigen ziek. De vraag is: hoe detecteer je personen met een hoog risico, hoe maak je hen weerbaar? Mijn Indiase jeugd maakte me bewust van economisch privilege. Wie airconditioning heeft en werkt op kantoor, heeft veel minder last van hittegolven dan landarbeiders."

In uw studie naar Nederlands-Belgische hittegolven van 2006 stuitte u op iets bijzonders.
"Nederland telde bijna duizend sterfgevallen als gevolg van hitte die zomer. Maar dat waren niet allemaal personen van 55 jaar of ouder. Het bleken ook veel jongere mensen. Iemand van 39 jaar, jong, sterk, die ging joggen om twee uur 's middags. Of wielrenners. Ze maakten een keuze die hun kans op overlijden sterk vergrootte."

Hebben we ervan geleerd?
"Het goede nieuws is dat je gedrag kunt aanpassen. Via betere voorlichting. Drink genoeg. Ga niet naar buiten tussen 11.00 en 16.00 uur. Overheden nemen dat niet altijd serieus. Uitrukken met ambulances of bootjes is belangrijk, maar goede voorlichting redt minstens zoveel levens."

Schrok u van de overstromingen in de Ardennen?
"Bijna vijftig doden voor een rijk land als België is echt heel veel. We proberen nu te achterhalen waarom slachtoffers in levensgevaarlijke situaties terechtkwamen. We praten met elke familie die naasten heeft verloren."

Toch concludeert onderzoeker in weersextremen Roger Pielke jr. op basis van EM-DAT dat het aantal doden en het aantal getroffenen door natuurrampen sinds 2005 zou zijn gedaald. Klopt dat?
"Pielke jr. houdt van provoceren. Maar zijn opstelling is niet geheel onredelijk. Hoewel het politiek gezien wel een heel incorrecte boodschap is. Als je dit zou zeggen tijdens de klimaattop, zou iedereen over je heen vallen."

Maar klopt het?
"Zijn weergave van de data is correct. We zien geen echte stijging van het aantal natuurrampen. Maar onze database is de Bijbel niet, we registreren niet elke ramp én..."

Ik hoor nóg een maar...
"...laten we ons niet verliezen in oppervlakkige trends en roepen 'oh alles wordt erger' of 'er is niets aan de hand'. Diepgravend onderzoek is nodig om te zien welke rampen toenemen en welke niet. Mijn begrip is dat het aantal slachtoffers door overstromingen waarschijnlijk stijgt, maar dat moeten we nader bekijken, samen met andere databanken."

Wat vormt het grootste risico?
"Overstromingen zie ik als grootste klimaatgevaar. Niet alleen voor Pakistan of Mozambique, ook voor West-Europa. Als we onze klimaateuro verstandig willen investeren, dan is het tegengaan van overstromingen waarschijnlijk de beste keus. Dat redt de meeste levens."

Hoe komen we tot verstandig klimaatbeleid zonder te overdrijven?
"Kijk naar succesverhalen. Er is zo veel verbeterd in weerbaarheid tegen rampen. In veel landen zijn overstromingen minder een probleem, mede dankzij Nederlands watermanagement. Maar het is alsof we in een klaslokaal zitten en alle aandacht geven aan leerlingen die het slecht doen. En speculeren over een vreselijke toekomst. Nee, toon wat goed gaat. Weg met catastrofebeelden, verwelkom de optimistische verhalen."


terug naar de vragenlijst






^