waarnemen
Het waarnemen is het geestelijke vermogen om van een onderwerp een indruk te laten ontstaan in het innerlijk van de geest zelf; daardoor wordt die zich ervan bewust. Waarnemen geschiedt door te kijken, te luisteren, te proeven, te ruiken en te tasten, m.a.w. door de zintuigen te gebruiken, zowel in de stoffelijke als in de geestelijke wereld.
Wanneer de geest zichzelf in een waarnemende toestand brengt door aandacht te hebben voor een bepaald onderwerp, dan stelt de geest het innerlijke licht vormbaar open voor inwerking door dat onderwerp vanuit de omgeving. Het waargenomen voorwerp maakt daardoor een indruk op het vormbare licht in de geest en drukt zichzelf erin af. Doordat het lichtbeeld van het voorwerp nu als een ervaringsbeeld in de geest zelf aanwezig is, heeft de geest 'weet gekregen' van het voorwerp, de geest is 'zich er bewust van geworden', heeft er 'kennis van gekregen'.
Een 'waar' is een voorwerp ('waren' is: 'goederen', denk aan 'warenhuis') en door 'waar te nemen', 'neemt' de geest een 'waar in zich op', waardoor die waar tot een lichtbeeld, een ervaringsbeeld in de geest wordt. Nadat de geest door waar te nemen kennis heeft vergaard, heeft 'gegrepen', kan de geest vervolgens die nieuwe ervaringen met het denken gaan trachten te 'begrijpen'.
De mate waarin de geest iets kan waarnemen, hangt samen met de belangstelling ervoor en met de wilskracht. De geest is een bewuste kracht, waarbij de bewustheid samenhangt met het waarnemingsvermogen en de kracht met de wil. Het willen waarnemen, zich ergens bewust van willen zijn, is daarom een wezenlijk, geestelijk vermogen. Het is: willen zien, willen weten, willen onderzoeken, willen luisteren, willen aanraken, willen ervaren, aandacht willen schenken, belangstelling willen tonen. Het is de wetenschappelijke onderzoekingsdrang.
Het waarnemen is het ontwaren, schouwen, blootleggen, gadeslaan, opmerken. Het is in alle opzichten de 'zin voor de werkelijkheid'. Doordat het om ervaringen gaat, is het ook de zin voor echtheid.
In de onbeheerste vorm is het: nieuwsgierigheid; het ontwikkelde waarnemingsvermogen wordt gekenmerkt door de zin voor schoonheid.
In sommige levensbeschouwingen wordt gesteld dat 'het bewustzijn iets waarneemt'. Dit wordt veroorzaakt door de eenzijdige vereenzelving van de geest met het waarnemingsvermogen. Door de toestand van vereenzelviging wordt niet gezien, dat het de géést is, die door waar te nemen in een toestand van 'zich bewust zijn' komt te verkeren. Dit is een geestestoestand; deze geestestoestand kan niet gebruik maken van een geestelijk vermogen, zij is juist het gevólg van het feit, dat de geest het waarnemingsvermogen gebruikt.
In de astrologie komt de betekenis van de Maan overeen met het waarnemen, in de I Tjing (I Ching) de betekenis van Li (Li). Li betekent onder andere: 'oog', 'vuur', 'licht', 'Li is het licht waarin de wezens elkaar aanschouwen'.
terug naar de woordenlijst W
^